De eerste stap naar een samenleving zonder coronamaatregelen wordt maandag gezet: in het hoger onderwijs mogen studenten weer bij elkaar aanschuiven in klassen en collegezalen zonder anderhalve meter afstand – zij het met maximaal 75 personen.
Onvermijdelijk zal de heropening leiden tot extra besmettingen met het coronavirus. Als de gevolgen meevallen, neemt het kabinet op 20 september de volgende stap: dan verdwijnt de anderhalve meter in de hele samenleving. Zullen we een vijfde golf weten te beheersen? Vier vragen over de onzekerheden die bepalen hoe de herfst eruit gaat zien.
1 Blijven de vaccins werken?
Uit Israël komen de laatste weken verontrustende berichten: de besmettingen lopen er op, terwijl 60 procent van de inwoners volledig ingeënt is met het Pfizervaccin. De werking van vaccins lijkt in de loop van zes maanden af te nemen, en de twee keer zo besmettelijke Deltavariant lijkt makkelijker door de bescherming heen te breken, laten recente studies zien uit onder meer de VS, Israël en het Verenigd Koninkrijk. In de Britse onderzoeken daalde de bescherming van het Pfizervaccin tegen infectie met Delta in vier tot zes maanden van rond de 80 procent naar rond de 70 procent; de afname was sneller dan die van het AstraZeneca-vaccin, dat tot 67 procent daalde.
Maar de afname betreft in al die studies vooral de bescherming tegen het oplopen van het virus. De bescherming tegen ernstige ziekte en ziekenhuisopname door Delta blijft in alle studies onverminderd hoog, rond 90 tot 95 procent.
Dat blijkt ook uit een studie die het RIVM vrijdag publiceerde. Daarin werd gekeken naar de vaccinatiestatus van patiënten die tussen april en augustus met Covid-19 in het ziekenhuis werden opgenomen. De vaccins beschermen voor zo’n 95 procent tegen ziekenhuisopname, blijkt uit dat onderzoek. Sinds juli worden er evenveel ongevaccineerde als gevaccineerde zeventigplussers opgenomen in het ziekenhuis. De vaccinatiegraad is in die leeftijdsgroep 90 procent – uit een veel kleinere groep ongevaccineerden komen dus evenveel ziekenhuisopnames als uit de grote groep volledig gevaccineerden. Relatief hebben ongevaccineerden dus meer kans om in het ziekenhuis te belanden.
2 Moeten we ons opmaken voor een derde prik?
Israël begon eind juli bij zestigplussers en biedt nu alle dertigplussers een derde prik van het Pfizervaccin . Ook onder meer de VS, Duitsland en Frankrijk willen kwetsbare groepen een derde prik geven. In Nederland zal de Gezondheidsraad er in de eerste helft van september een advies over uitbrengen.
Wat een derde prik doet is nog niet helemaal duidelijk. „In het algemeen verbetert die de kwaliteit van de immuunrespons en de hoeveelheid antistoffen”, zegt de Groningse vaccinoloog Anke Huckriede. De eerste signalen uit Israël suggereren dat een boosterprik de afweer versterkt. Zestigplussers waren tien dagen na een derde dosis vier keer zo goed beschermd tegen een infectie als na twee prikken. Ook het Janssenvaccin, dat uit één prik bestaat, wekt meer en betere antistoffen op na een tweede dosis na zes maanden, meldde het bedrijf woensdag.
Aan de afweging kleeft een ethische kwestie: in de meeste armere landen is nog nauwelijks gevaccineerd. WHO-leider Tedros Adhanom Ghebreyesus riep rijke landen deze week nogmaals op de derde prik uit te stellen en de vaccins eerst over armere landen te verdelen. Dat zal mogelijk ook het ontstaan van nieuwe virusvarianten remmen die ontsnappen aan de vaccinbescherming.
3 Wat kunnen de ziekenhuizen aan?
Ruim driekwart van de volwassenen in Nederland is nu volledig gevaccineerd. Naar schatting 1,8 miljoen mensen hebben nog geen immuniteit opgebouwd, via vaccinatie noch infectie. Zij zullen niet worden beschermd door groepsimmuniteit, zei OMT-voorzitter Jaap van Dissel onlangs, onder meer vanwege de besmettelijkere Deltavariant. Wie niet is gevaccineerd, zal vroeg of laat worden geïnfecteerd. Als deze mensen allemaal tegelijk besmet raken, kan dat 2.200 tot 3.400 IC-opnames opleveren en ook een flinke piek op de verpleegafdeling.
De speelruimte voor versoepelingen wordt fors beperkt door de situatie in de ziekenhuizen. Afgelopen anderhalf jaar lagen er regelmatig honderden Covid-patiënten op de IC, en dat heeft zijn tol geëist. Door tekorten aan personeel moesten er medewerkers van andere afdelingen inspringen, waardoor andere zorg werden uitgesteld. Er zijn nog duizenden uren aan operaties in te halen. Het kabinet hoopt dat die zorg nog dit jaar wordt ingehaald. Bovendien zijn veel zorgmedewerkers overwerkt door lange en intensieve werkdagen, waarschuwen instellingen als het Landelijk Netwerk Acute Zorg.
Ook bestaat de vrees dat komende winter andere virussen als de griep en het RS-virus, weer hevig de kop opsteken. Die waren het afgelopen jaar praktisch afwezig door de coronamaatregelen. Ook voor patiënten besmet met die virussen kan een groot aantal IC-bedden nodig zijn.
In normale omstandigheden zijn er maar honderd IC- bedden beschikbaar voor Covid-patiënten, zei intensivist Diederik Gommers eerder tegen nu.nl. Een gemiddelde IC-patiënt – patiënt van ongeacht welke ziekte – ligt zo’n tweeënhalve dag op de IC, maar een gemiddelde IC- patiënt met Covid zo’n achttien dagen. Er liggen nu tweehonderd Covid-patiënten op de IC’s, waardoor ook nu niet alle geplande operaties kunnen doorgaan.
4 Wanneer wil het kabinet ingrijpen?
Het doel van het kabinet blijft hetzelfde als vóór de vaccinatiecampagne: de druk op de zorg beheersbaar houden. Het kabinet houdt er rekening mee dat door de versoepelingen van 30 augustus het aantal ziekenhuisopnames weer kan toenemen – ook omdat de afschaling van maatregelen eigenlijk tegen het advies van het OMT was. Het OMT wilde wachten met het afschaffen van de anderhalve meter in klaslokalen en collegezalen tot 20 september, als iedereen daadwerkelijk de kans heeft gehad zich volledig te laten vaccineren.
De data voor andere versoepelingen (op 20 september zou de anderhalve meter helemaal afgeschaft kunnen worden, op 1 november heropent het nachtleven mogelijk) staan „met potlood geschreven”: ze kunnen ook níét doorgaan. Welke voorwaarden daar aan zijn verbonden, is niet duidelijk. Het RIVM rekent nog aan nieuwe „signaalwaarden” die aangeven wanneer de coronacijfers gevaarlijk hoog worden. Het kabinet gaat in elk geval goed kijken naar het OMT-advies dat wordt gegeven voorafgaand aan mogelijke versoepelingen.
Bron: NRC 210828
Geen opmerkingen:
Een reactie posten