De kolder van de leefstijlgeneeskunde
Half maart kwam ik voor het eerst bij Jaap Goudsmit, voor een spoedcursus vaccins, een mini virologie-opleiding en een kort college diagnostiek. Hij zat zelf vol vragen, heel gerichte vragen. Zijn instructies, over waar ik op moest letten, wat ik moest lezen en wie ik moest volgen, bleken een groot geschenk. Afgelopen week verscheen zijn boek Vrij van corona en nu kan iedereen dezelfde spoedcursus volgen, inclusief een aantal antwoorden op de vragen die hij toen had.
Over het post-coronatijdperk en onze omgang met volgende pandemieën gingen we in debat, samen met filosoof Marli Huijer, met wie ik het dolgraag beschaafd oneens ben. Ik verscheen virtueel vanuit de leprakolonie die mijn huis was geworden. We hadden het onder meer over één korte alinea in het boek, waar Goudsmit begint over leefstijl en concludeert dat „het altijd goed is om veel te lopen en je loopsnelheid omhoog te brengen. Zo ben je beter voorbereid op een pandemie in de toekomst”.
Huijer was enthousiast en opperde prompt om de avondklok te vervangen door een verbod op gemotoriseerd verkeer, zodat mensen niet anders konden dan lopen, waardoor ze gezonder werden en ze beter beschermd waren tegen ernstige Covid.
Niet geheel toevallig is Huijer fervent wandelaar en zoals dat wel vaker met leefstijlgewoontes gaat, ziet zij dat wandelen niet als iets waar zij zelf plezier aan beleeft, maar vindt zij dat dat ook voor de gezondheid van anderen bijzonder belangrijk is. Uiteraard is er weinig bewijs dat specifiek deze extreem saaie vorm van lichaamsbeweging enig voordeel boven andere vormen biedt, maar dat schijnt niet zo belangrijk te zijn in de leefstijlgeneeskunde.
Heus, de huidige nadruk op leefstijl is terecht. Er is steeds meer effectieve no-nonsense begeleiding en preventie draagt een enorme belofte in zich, ook als het gaat om Covid. Veel risicofactoren voor ernstige Covid-19 zijn te voorkomen en soms te verhelpen door gezonder te leven. Overigens lijkt dat bij morbide obesitas vaak om een uitzondering te gaan. Zeker morbide obesitas valt vooral te voorkomen – en minder vaak langdurig te genezen met gezond eten en beweging. Voor de meerderheid komt het neer op nutteloze zelfkwelling en helpt uiteindelijk alleen bariatrische chirurgie. Deze mensen krijgen terecht voorrang bij het vaccineren.
Toch zitten er enorme zwakke plekken in de ijsvloer van de leefstijlgeneeskunde. Telkens weer verschijnen de favoriete hobby’s van de hoogopgeleide en welvarende culturele elite prominent in het palet van de gezondheidsbevorderende activiteiten die onderdeel zouden moeten worden van de Nederlandse leefstijl. Mensen weten toevallig de eigen veganistische, boeddhistisch, atletische of culinaire levensstijl als de beste te bestempelen.
Wandelen als heilzame bezigheid is er een van. Yoga en mindfulness een ander. Chronische stress moet worden vermeden. En dat doe je door uren per week in stilte je vooral te concentreren op het Grote Niets.
De leefstijlwebsites staan bijna zonder uitzondering vol kolder over het ‘vergroten van je emotionele intelligentie’ door meditatie. Vijfmaal daags met volle aandacht en in aanbidding voor Allah en zijn profeet jezelf op de grond werpen (je zou het kunnen zien als een goed alternatief voor yoga en mindfulness) zouden de meesten van ons een tamelijk verontrustende en een onwenselijke levensstijl-suggestie vinden, maar de nihilistische, individualistische, atheïstische variant op dat gebed wordt probleemloos gepropageerd.
Mindfulness wordt bovendien wederom ingezet om het probleem van chronische stress te verleggen naar de persoon die het ervaart. Schulden, een gestoorde werkdruk, onzekerheden omtrent baan en huis, het is allemaal secundair. Wanneer je je aandacht gewoon verlegt naar het niets, gaat al die chronische stress vanzelf op in het niets. Right.
Leefstijlgeneeskunde blijft schimmig gebied. Dat is zonde, want een gezonder Nederland is een rijker Nederland in alle opzichten. Om echt geloofwaardig, acceptabel en effectief voor heel Nederland te zijn, dient de leefstijlgeneeskunde zich zo snel mogelijk te ontdoen van alle vervuilende dogma’s en hobby’s en van alle vertroebelende rituelen en verzinsels. Alleen dan kan ze tot de kern komen.
Rosanne Hertzberger is microbioloog.
NRC 210213
